W Europie:

Dnia 7 maja 1945 roku o godzinie 2.47 w Reims, w kwaterze głównej głównodowodzącego alianckich wojsk zachodnich Eisenhowera generałowie niemieccy Jodl i Oxenius oraz admirał Friedenburg podpisali w imieniu armii niemieckiej akt bezwarunkowej kapitulacji. Rozmowy na ten temat trwały od dnia 5 maja. Dopiero o godzinie 1.30 dnia 7 maja 1945 roku admirał Doenitz, Prezydent Rzeszy, udzielił radiowych pełnomocnictw do podpisania kapitulacji. Generał Alfred Jodl reprezentował wojska lądowe, admirał Hans Georg von Friedenburg marynarkę wojenną a generał Wilhelm Oxenius lotnictwo. Zgodnie z czasem środkowoeuropejskim kapitulacja wchodziła w życie dnia 8 maja 1945 roku o północy. W czasie podpisywania aktu kapitulacji Eisenhower powiedział tym podpisem naród niemiecki i Wehrmacht są wydane na łaskę i niełaskę zwycięzców¹. Jak się wkrótce okazało był to pierwszy akt kapitulacji III Rzeszy Niemieckiej uznawany za ostateczny przez państwa zachodnie.

Na żądanie władz sowieckich akt kapitulacji zostaje podpisany ponownie w Berlinie - Karlshorst, w kasynie szkoły saperów w nocy z 8 na 9 maja 1945 roku o godzinie 0.16 w kwaterze generała Żukowa. Ze strony niemieckiej akt kapitulacji jako przedstawiciel Wehrmachtu podpisał marszałek Wilhelm Keitel, jako przedstawiciel Kriegsmarine admirał Friedenburg, jako przedstawiciel Luftwaffe generał Strumpff. I w ten sposób druga wojna światowa w Europie ma dwa dni zwycięstwa.

Rzesza Niemiecka przestała istnieć jako samodzielne państwo, "rząd" admirała Karla Doenitza został rozwiązany. Naczelne dowództwo niemieckie wydało rozkaz wszystkim wojskom niemieckim, aby wstrzymały działania wojenne o godzinie 23.01 czasu środkowoeuropejskiego dnia 8 maja 1945 roku.

Ludność Niemiec o podpisanej kapitulacji dowiadywała się z megafonów umieszczonych na alianckich samochodach (tak było na rynku w Luneburgu, gdzie zgromadził się milczący tłum) lub z gazet wydawanych przez aliantów (np. Hamburger Nachrichten²).

W dniach 7, 8 i 9 maja 1945 roku mieszkańcy miast i stolic Europy i świata na wielkich spotkaniach i demonstracjach świętowali zwycięstwo (np. wielka demonstracja odbyła się w stolicy Nowej Zelandii Wellington).

Dnia 9 maja 1945 roku przywódcy trzech wielkich mocarstw ogłosili w specjalnych orędziach zwycięstwo nad Niemcami. Tylko Winston Churchill wspomniał o tym, że początkiem wojny była napaść Niemiec na Polskę. Stalin podkreślił decydujący wkład Armii Czerwonej w zwycięstwo. Truman mówił przede wszystkim o zwycięstwie wolności.

Dnia 8 maja 1945 roku zostaje uwolniony przez wojska amerykańskie król Belgii Leopold III. Wkrótce naród tego kraju pozbawi go tronu za współpracę z Niemcami.

Dnia 7 maja 1945 roku w Bruck koło Zell marszałek Herman Goering poddał się oficerom amerykańskim. Dnia 9 maja 1945 roku odbyła się jego konferencja prasowa z korespondentami wojennymi.

Dnia 8 maja 1945 roku w chwili wejścia w życie aktu kapitulacji Niemiec w niewoli alianckiej znajdowało się ponad 11 milionów żołnierzy niemieckich. Z tego umrze w obozach jenieckich około 30 %, w tym najwięcej w obozach amerykańskich. Przyczyną było niedostateczna wyżywienie, brak osłony przed niepogodą, złe warunki higieniczne, choroby, epidemie, przepełnienie. Pewien jeniec obozu amerykańskiego wspominał rozcieraliśmy pędy i liście krzewów rosnących jako żywopłoty i jedliśmy je(...). Amerykanie (...) używali tłuszczu, a po użyciu wylewali go do dołów w ziemi. Jeńcy znajdowali sobie długie kije (...) zanurzali w dole i potem oblizywali(...)³.

Pewna mieszkanka Berlina zanotowała w swoim dzienniku: 8 maja. Rano spokojnie. Niemcy kapitulują(...)Wieczorem Ruski próbują się wedrzeć. Drzwi zabarykadowane. Całą noc świętują. Wołania o pomoc⁴. Z relacji niemieckich z tego czasu przebija obawa przed przyszłością.

Wojna kosztowała Niemcy 657 miliardów marek, na 16 milionów mieszkań 5 milionów zostało zniszczonych a 3,5 miliona uszkodzonych, 7,5 miliona ludzi straciło dach nad głową. Na 131 miast niemieckich zrzucono 1,3 miliona bomb. Zniszczono 40 % infrastruktury transportowej, 20 % przemysłowej i 50 % szkół.

Masowym zjawiskiem stała się ucieczka Niemców ze Wschodu. Rząd Doenitza do chwili kapitulacji próbował przewozić drogą morską do Niemiec jak najwięcej żołnierzy i cywilów, którzy uciekli z Prus Wschodnich, Pomorza i Łotwy.

Kilka dni po kapitulacji oddziały niemieckie walczyły jeszcze na Łotwie i w Prusach Wschodnich, w Chorwacji i Czechosłowacji. Stolica tego kraju Praga zostaje wyzwolona dopiero dnia 10 maja 1945 roku.

O tym jak zachowywała się "wyzwalająca" Europę Armia Czerwona pisze przy okazji dnia zwycięstwa współczesny historyk rosyjski. Wśród oficjalnych "trofeów z Niemiec(...) wymienia (się) 60 tysięcy fortepianów, 46 tysięcy radioodbiorników, 190 tysięcy dywanów,940 tysięcy sztuk mebli, 265 tysięcy zegarów(...), 186 tysięcy wagonów win(...). W ciągu 3 miesięcy 1945 roku oddano pod sąd (za grabieże)ponad 4 tysiące oficerów. Jednak po wkroczeniu do Niemiec władze zamknęły oczy na grabieże. Dopiero (...) miesiąc po zwycięstwie Stalin wydał dokument porządkujący sprawy zdobyczy. Żołnierze musieli ograniczyć się do tego, co mogą unieść w rękach i wysłać w paczkach. Łupem żołnierzy były (...)także niemieckie kobiety i dziewczęta. Nasi wojacy gwałcili we wszystkich krajach - nawet obywatelki ZSRR przymusowo wywiezione do Niemiec i wyzwolone z obozów. Ale prawdziwe bachanalia zaczęły się właśnie w Niemczech. Po zdobyciu Berlina do lekarzy zgłosiło się (...) 100 tysięcy zgwałconych Niemek(...). 80 - letniej kobiecie zatkali usta mydłem i gwałcili po kolei(...). Jednym z następstw był ogromny wzrost zachorowań na choroby weneryczne(...). Jednak miliony żołnierskich walizek nie pomieściły milionowej części tych dóbr, które zagarnęła radziecka (...) generalicja. Istniał jeszcze inny rodzaj zdobyczy - budowa daczy z niemieckich materiałów budowlanych rękami jeńców(...). W grabieży mienia zdecydowanie wyróżniali się pracownicy organów bezpieczeństwa. Stalin oczywiście wiedział (...). Walka z szabrownictwem i grabieżami była jednak niemożliwa - trzeba by karać całą armię(...). Stalin ścierpiał grabieże. Traktował grabież Niemiec jako całkowicie dopuszczalną formę wynagrodzenia swoich (...) bez uszczerbku dla państwowej kasy ZSRR. Stalin (powiedział) nie rozumiecie, że żołnierz, który przeszedł tysiące kilometrów przez krew i ogień, chce zabawić się z kobietą albo wziąć sobie jakiś drobiazg na pamiątkę⁵.

O tym jak w ostatnich dniach wojny walczył żołnierz Armii Czerwonej wspomina polski kombatant, uczestnik walk o Berlin. Niemcy byli najlepszymi żołnierzami na świecie. Przed atakiem każdy w rosyjskiej armii dostawał 100 gram wódki dla otuchy. Ale na tym rzadko się kończyło. I szły te pijane masy przed lufy... A Niemcy czekali do ostatniej chwili. Kryli się jak szczury w jamach i dopiero z 60 - 80 metrów otwierali ogień i cieli ludzi jak zboże. Rosjanie w pijanym amoku i okrzykiem na ustach "Urraaa!" jak atakujący byk parli naprzód. Zamroczeni alkoholem nawet nie umieli się ukryć, tylko biegli setkami, tysiącami na śmierć. A z tyłu czekała żandarmeria i nie było odwrotu. Kto się cofnął był dezerterem i ginął od kul swoich⁶.

W Polsce:

W maju 1945 roku siły Urzędu Bezpieczeństwa sięgnęły 23 tysięcy, w lipcu 1944 roku liczyły 3 tysiące funkcjonariuszy. Powstaje Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Stan liczebny Milicji Obywatelskiej wynosi 50 tysięcy ludzi. Posiadanie radia nadal jest przestępstwem. Pułki NKWD prowadzą akcję "Smiersz". Przywódcy polskiego państwa podziemnego czekają na proces w Moskwie. Funkcjonuje cenzura. Aparat władzy, kontroli i represji wzięty został żywcem z wzorów radzieckich. Ludowe Wojsko Polskie liczyło około 400 tysięcy żołnierzy. Znaczna cześć tych wojsk bierze udział w zagospodarowywaniu "ziem odzyskanych". W chwili zakończenia wojny oddziały polskie nie brały już udziału w walkach.

Dnia 10 maja 1945 roku Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie liczą 194,5 tysiąca żołnierzy. Wobec brytyjskich projektów ich repatriacji generał Władysław Anders proponuje włączenie tych sił do wojsk okupacyjnych zgrupowanych na terenie Niemiec. Plan ten wykonano tylko częściowo w obawie przed buntem żołnierzy. Rozpoczął się proces demobilizacji.

Co pisała prasa polska w dniu zakończenia wojny?

Komunistyczny tygodnik żołnierski "Do boju" dnia 7 maja 1945 roku informował o aresztowaniu Hansa Franka.

Na tej samej stronie w artykule wstępnym czytamy o zbirach z AK i NSZ - są dowody współpracy naszej rodzimej reakcji z konającym hitleryzmem⁷.

Ta sama gazeta witając rekrutów w szeregach LWP podkreśla, że wyzwolenie nadeszło dzięki Armii Czerwonej, dalej pisze naszym zadaniem jest bezwzględna walka ze zdrajcami narodu polskiego, z pachołkami hitlerowskimi spod znaku AK i NSZ⁸.

W gazecie ukazują się też fragmenty przemówienia premiera Rządu Tymczasowego Osóbki - Morawskiego poświęconego bezpieczeństwu publicznemu i jego kadrom. Oczywiście krytykuje on rodzimych faszystów spod znaku NSZ i AK ale też mówi o poważnych, obiektywnych trudnościach wynikający z braku doświadczenia młodego aparatu, pracy w niezwykle ciężkich warunkach, zapewnia o nieustannym zmierzaniu do zmian na lepsze, przecinaniu wszelkich objawów samowoli, zwalczaniu faktów korupcji⁹. Przemówienie to jest przykładem wkraczającej do polskiego życia publicznego nowo-mowy. Czytając je miedzy wierszami dostrzegamy niski poziom moralny ówczesnego aparatu UB i MO.

Dalej gazeta donosi o śmierci kaprala KBW w walkach z antykomunistycznym zbrojnym podziemiem.

Bardzo obszernie opisane są obchody 1 maja 1945 roku - nowego robotniczego święta a tylko wspomniane obchody 3 maja. Przy tej okazji podkreślono, że Sejm Rzeczpospolitej reprezentował wyłącznie stan szlachecki¹⁰. Skrupulatnie odnotowano udział w obchodach przedstawicieli Armii Czerwonej.

O zdobyciu Berlina gazeta pisze na drugiej stronie a o mianowaniu Roli - Żymierskiego marszałkiem Polski na trzeciej. O walkach na froncie zachodnim i zakończeniu wojny pisze dopiero na stronie czwartej.

Ten sam tygodnik "Do boju" pod datą 8 maja 1945 roku bardzo szczegółowo opisuje śmierć podporucznika Brauna w walce ze 100 osobową bandą z AK w pobliżu miejscowości G.¹¹ W numerze z dnia 25 maja 1945 roku znajduje się kilka opisów walk ze zbrojnym podziemiem.

Gazeta pisze dalej o aresztowaniach i procesach zbrodniarzy wojennych w całej Europie i o pierwszym pociągu Warszawa - Moskwa.

W przedruku z moskiewskiej "Prawdy" dowiadujemy się kto, komu i za co powinien być wdzięczny. Polacy wiedzą komu zawdzięczają wolność, bo widzą w swym kraju groby braci radzieckich (...). Nie chcemy nikogo ujarzmiać (...). Dziś myślimy o jednym człowieku (...) i dlatego imię Stalina jest nie tylko u nas, ale i na całym świecie synonimem końca ciemności i początkiem narodzin nowego szczęścia¹².

Co pisał w tym czasie "Robotnik" organ krajowej Polskiej Partii Socjalistycznej związanej z komunistami ? Pod datą 3 maja 1945 roku gazeta opisuje szeroko tło historyczne i obchody święta 3 maja. Na pierwsze stronie informuje o zdobyciu Berlina i śmierci Hitlera.

Dowiadujemy się też o pierwszym warszawskim posiedzeniu Krajowej Rady Narodowej. Dalej czytamy w Warszawie odbyło się plenum Warszawskiej Rady Narodowej (...). Prezydent złożył sprawozdanie z prac dotychczasowych i zakreślił plan pracy na rok 1945¹³.

Ministerstwo Przemysłu wydało (...) zarządzenie o sprzedaży artykułów przemysłowych po cenach stałych i cenach wolnorynkowych. Zarządzenie to ma na celu uruchomienie pokaźnej ilości wyrobów przemysłowych, które znajdują się w zakładach¹⁴.

Dowiadujemy się o dzisiejszym programie sportowym w Łodzi, stawkach płac w budownictwie i cenach biletów tramwajowych w Łodzi¹⁵.

W numerze "Robotnika" z dnia 9 maja 1945 roku możemy przeczytać na pierwszej stronie o kapitulacji Niemiec i orędziu Prezydenta KRN Bolesława Bieruta. Gazeta opisując wydarzenia na froncie wspomina o wizycie marszałka Żymierskiego.

Czytamy też o procesie sądowym w Ostrowie Wielkopolskim, gdzie przed Poznańskim Sądem Specjalnym stanęli Niemcy oskarżeni o zbrodnie wojenne przeciw Polakom. Dowiadujemy się o tym, że do sądu w Poznaniu wpłynęło 49 aktów oskarżenia w podobnych sprawach.

Gazeta pisze, w dniach ostatnich przybyło do Krakowa około 500 osób z obozów pracy z pod Berlina i Wiednia(...), znaczny procent stanowi ludność z Warszawy(...). Dla przybyłych zorganizowano specjalne kuchnie i schroniska¹⁶. Był to początek wielkich powrotów z Niemiec.