Stopa bezrobocia jaka występuje w powiecie ełckim sytuuje nas powyżej średniej regionalnej. Jest to poważny hamulec rozwoju naszego miasta. Poważnym problemem jest wysokie bezrobocie na terenach wiejskich.

Mimo szybkiego rozwoju rolnictwo ekologiczne stanowi zaledwie 1 % wszystkich gospodarstw w naszym kraju. Poważną szansą dla rolnictwa są preferencyjne kredyty i unijne subwencje. Chodzi o to by nasi rolnicy byli w stanie je właściwie wykorzystać. Warto też pomyśleć o wylansowaniu produktu regionalnego, który uzyskałby europejską markę. Istnieje również możliwość pozyskania pieniędzy z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, głównie dla grup producenckich i na renty strukturalne. W przyszłym roku powstanie ponowna możliwość pozyskania środków na zalesianie. Trzeba dodać, że coraz trudniej nabywać grunty rolne od państwa. Istnieje możliwość pozyskania dotacji unijnych do upraw roślin energetycznych. Rolnicy mogą ubiegać się dodatkowo o środki z programu Modernizacji Gospodarstw Rolnych. Nasz powiat nie składa wniosków o pozyskanie środków na realizację zadań regionalnych w zakresie aktywizacji społeczności lokalnych na obszarach wiejskich.

Powstają nowe propozycje programowe. Powinniśmy też zainteresować się zagadnieniami związanymi z rybactwem śródlądowym. Warto tez uczestniczyć w konferencjach poświeconych odnowie obszarów wiejskich i organizacji rynku produktów ekologicznych. Samorządy naszego powiatu powinny domagać się ułatwień dla miejscowych rolników w nabywaniu gruntów z państwowego zasobu ziemi. Istnieje pilna potrzeba stworzenia na bazie programu regionalnego dla rolnictwa odpowiedniego projektu dla naszego powiatu.

Cechy charakterystyczne naszych terenów wiejskich to większe gospodarstwa rolne od przeciętnej krajowej, mniejsza procentowo liczba ludności żyjąca z rolnictwa ale też bardzo liczna grupa dawnych pracowników państwowych gospodarstw rolnych. Główną rolę w naszym rolnictwie odgrywa uprawa rzepaku i buraków cukrowych. W programie regionalnym poświeconym zrównoważonemu rozwojowi rolnictwa i poprawie warunków życia rolników zwraca się uwagę na racjonalne wykorzystanie potencjału przyrodniczego naszego terenu, poprawę efektywności produkcji rolnej, zwiększenie na wsi miejsc pracy poza-rolnictwem oraz przygotowanie do racjonalnego wykorzystania środków europejskich. Ważna częścią tych działań jest wspieranie gospodarstw niskotowarowych, działających w niekorzystnych warunkach przyrodniczych, ubiegających się o renty strukturalne, ekologicznych, chroniących łąki i pastwiska oraz glebę i wodę, zachowujące lokalne rasy zwierząt oraz prowadzące zalesienia.

Dodatkowo Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska popiera programy wykorzystujące do ogrzewania odnawialne źródła energii. Są to najczęściej kompleksowe modernizacje systemów grzewczych. Poprawia to stan środowiska naturalnego i wspiera produkcję roślin energetycznych. Ważny wydatek Funduszu stanowią działania poprawiające stan wód a polegające na budowie stacji uzdatniania wody i oczyszczalni ścieków, w tym przydomowych.

Ośrodek Doradztwa Rolniczego realizuje program produkcji wierzby energetycznej jako odnawialnego źródła energii. Prowadzone są szkolenia, kursy, seminaria i konferencje dla rolników, którzy chcą przestawić się na produkcję ekologiczną.

Samorząd województwa stara się wspierać uprawy, które starają się wykorzystać przyrodnicze walory naszego regionu, działa na rzecz poprawy funkcjonowania rynku produktów rolnych, oraz promocji produktów regionalnych i agroturystyki.

Bardzo ważnym zagadnieniem jest współpraca zagraniczna, przede wszystkim z rosyjskim Obwodem Kaliningrackim. Na obecnym etapie ograniczyło się to tylko do wizyty oficjalnej delegacji i próby współpracy w dziedzinie edukacji rolniczej. Region prezentował swój dorobek w dziedzinie rolnictwa we Francji. Z dorobkiem naszego rolnictwa zapoznały się delegacje z terenu Ukrainy. Sadzę, że do tej współpracy powinien szerzej włączyć się powiat ełcki.

Na uwagę zasługują działania zmierzające do poprawy jakości produktów żywnościowych. Są to konkursy, wystawy, promocje, szkolenia, ochrona i promocja produktów tradycyjnych i regionalnych, promocja agroturystyki. Trzeba koniecznie zadbać o szerokie uczestnictwo samorządów ełckich w tych przedsięwzięciach regionalnych.

Agencje rolne wydają spore środki na stabilizację rynków rolnych, należy zadbać o to by te pieniądze trafiały również we właściwej wysokości do ełckich rolników

Należy też zadbać o to by nasi rolnicy właściwie prezentowali dorobek Ziemi Ełckiej na jesiennych regionalnych targach rolniczych. Odbywają się tam konkursy promujące turystykę wiejska, piekarnie, maszyny rolnicze, nawozy, nasiona, środki ochrony roślin, wyposażenie gospodarstw, pasze, urządzenia ogrodów i odnawialne źródła energii. Dodatkowo agencja prowadzi następujące programy: inwestycje w gospodarstwach rolnych, rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich, restrukturyzacja sektora żywnościowego i obszarów wiejskich, scalanie gruntów, odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego, gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi. W ramach tych programów wykonano budowę i modernizację świetlic wiejskich i domów kultury, chodników, boisk, terenów zielonych, oświetlenia ulicznego, kompleksów rekreacyjno - sportowe i centrów wsi. Prowadzone jest doradztwo technologiczne w zakresie produkcji rolnej, udzielano kredytów rolnikom. Starano się upowszechniać programy w zakresie pozyskiwania alternatywnych i dodatkowych źródeł dochodów w gospodarstwach rolnych. Ważną częścią działalności agencji jest przygotowanie rolnictwa naszego regionu do sprawnej absorpcji środków europejskich poprzez szkolenia i porady. Programy szkoleniowe realizowano z udziałem samorządów lokalnych i wszystkich instytucji działających na rzecz rolnictwa. Ważnym priorytetem jest tworzenie na wsi miejsc pracy poza rolnictwem. Do stosowanych instrumentów aktywizacji bezrobotnych należą: poradnictwo zawodowe, pośrednictwo pracy, szkolenia, doradztwo, prace interwencyjne, przygotowanie zawodowe w miejscu pracy, staż, roboty publiczne, przyznanie jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej, refundacja kosztów wyposażenia i doposażenia stanowiska pracy. Szczególnie istotnym zadaniem jest aktywizacja osób bezrobotnych z terenów byłych państwowych gospodarstw rolnych.

W 2006 roku województwo warmińsko-mazurskie w stosunku do 2005 roku otrzymało na rolnictwo większą pulę środków finansowych. Z budżetu Wojewody Warmińsko-Mazurskiego dla jednostek związanych z rolnictwem przeznaczono kwotę 60,3 milionów zł, o 17,1% większą niż w 2005 roku. Szczególnie wzrosła wysokość dotacji celowych na utrzymanie urządzeń melioracji podstawowych - o 50% więcej i na zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt 94,3% więcej.

W 2004 roku rozpoczęło się wdrażanie Sektorowego Programu Operacyjnego "Restrukturyzacja i modernizacja sektora rolno-żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich na lata 2004-2006" oraz Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Programy te były głównymi instrumentami realizacji zadań z zakresu przekształceń w obszarze rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz rozwoju obszarów wiejskich.

• wzrastała do końca 2002 r. (w 2002 r. wzrost stopy bezrobocia został zahamowany na poziomie 31,1%).
• W latach 2003 - 2006 nastąpił spadek stopy bezrobocia odpowiednio do 30,6% i 23,7%. Założony spadek stopy bezrobocia o 0,5% w skali roku - począwszy od 2003 r. został więc przekroczony, gdyż na przestrzeni czterech lat stopa bezrobocia zmniejszyła się o 6,9 punktu procentowego.
• Na koniec 2006 r. na terenach wiejskich zarejestrowanych było blisko 64,8 tys. bezrobotnych, tj. ponad 50% wszystkich bezrobotnych w województwie warmińsko -mazurskim. Przedstawia to tabela:
• Wśród bezrobotnych mieszkańców wsi większość stanowią kobiety - 56,8% ogólnej populacji.
• W 2006 r. w stosunku do 2005 r. odnotowano spadek liczby bezrobotnych zamieszkałych na terenach wiejskich o 10 789 osób (tj. o 14,3%). Zmniejszenie liczby bezrobotnych tej kategorii związane jest z ogólnym spadkiem poziomu bezrobocia w regionie.

Wskaźnik "przeciętny dochód z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 1 ha przeliczeniowego" w latach 2002-2005 miał tendencję wzrostową. W roku 2002 wskaźnik ten wynosił 806 zł, a w następnych latach odpowiednio: 1086 zł w 2003 roku 1626 zł w 2004 roku i 1844 zł w 2005 roku. W zakresie gospodarowania nieruchomościami wojewódzkimi i skarbu państwa należy:

• Doprowadzić do przejęcia biblioteki pedagogicznej w Ełku przez Centrum Studiów Bałtyckich.
• Trzeba określić o jakie tereny potrzebne samorządom Ziemi Ełckiej należy wystąpić do Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa, w tym mieszkania będące w zasobach agencji.

Samorządy ełckie powinny w większym stopniu korzystać z dotacji regionalnych do budowy obiektów sportowych, z pomocy finansowej w zakresie ochrony przeciwpożarowej, w konkursie na realizację zadań z ekologii i ochronie przyrody.

W czasie debaty na temat stanu obszarów wiejskich naszego województwa zwrócono uwagę, że stanowią one 97 % regionu. Wady obszarów wiejskich to: wysokie bezrobocie i bardzo ograniczony rynek pracy, zła sytuacja dochodowa ludności i niska jej mobilność, słaba edukacja, niski poziom ochrony środowiska i zaniedbania infrastruktury powodują brak inwestycji. Mocną stroną terenów wiejskich jest znaczny zasób ziemi, dobry stan środowiska i zasoby przyrody. Pozwala to na rozwój rolnictwa ekologicznego, produktów regionalnych i agroturystyki. Należy zadbać o rozwój infrastruktury i ochronę dziedzictwa kulturowego.

Tereny wiejskie Warmii i Mazur zamieszkuje około 570 tysięcy osób czyli 40 % całej ludności regionu. Główne źródło dochodu ludności wiejskiej stanowi produkcja rolna oraz renty i emerytury. Z działalności pozarolniczej pochodzi zaledwie ponad 15 % dochodów ludności wiejskiej. Systematycznie zmniejsza się liczba szkół wiejskich. Tylko niewielka część placówek kultury znajduje się na wsi. Zmniejsza się ilość wiejskich placówek pocztowych i abonentów telefonicznych. Wysoce niezadowalający jest stan dróg na terenie województwa, większość wymaga remontów a 80 % dróg gminnych to drogi gruntowe. Tylko niewiele ponad 70 % obszarów wiejskich posiada wodociągi a kanalizację tylko 20 % a następne dwadzieścia posiada oczyszczalnie ścieków. Zaledwie 2,5 % mieszkańców wsi korzysta z sieci gazowniczej, modernizacji wymaga sieć elektryczna, 3,5 % domów na wsi ogrzewają kotłownie. Tylko ponad 15 % odpadów komunalnych stanowią odpady pochodzące z terenów wiejskich. Na terenach wiejskich znajduje się ponad 62 % wszystkich budynków naszego regionu. Rolnictwo naszego regionu wytwarza około 8,5 % dochodu i zatrudnia około 17 % pracujących. 54 % powierzchni regionu (24 tysiące km 2) stanowią użytki rolne (w tym ponad 33 % to grunty orne), 30 % to lasy a 6 % wody. Średnia wielkość gospodarstwa to około 21,5 ha.

Obszary wiejskie korzystały i korzystają ze wsparcia funduszy europejskich. Kreśląc ogólne tło problemowe rozwoju obszarów wiejskich nie należy zapominać, że proces dostosowania polskiej wsi i polskiego rolnictwa do wymogów gospodarki rynkowej odbywa się w warunkach globalizacji gospodarki światowej. Pojawia się zatem potrzeba wkomponowania wsi w ogólny nurt rozwoju gospodarki światowej, charakteryzujący się szybkim przenikaniem i wdrażaniem nowoczesnych technologii, wzrostem znaczenia informacji, intensyfikacją obrotów towarami i usługami ponad granicami państw i regionów.

Nowe warunki gospodarowania wymagają głębokich przemian strukturalnych w rolnictwie. W mniejszym stopniu związane są one z przemianami jego struktury agrarnej lub własnościowej, w o wiele większym z przekształceniami w strukturze gospodarstw rolnych według ich siły ekonomicznej i typów produkcyjnych. Nowe warunki wymagają też wzmocnienia mobilności zawodowej ludności wiejskiej przede wszystkim poprzez poprawę poziomu jej wykształcenia. Wymagają wreszcie szybkiego i radykalnego zwiększenia ilości miejsc pracy poza rolnictwem dla ludności zamieszkującej obszary wiejskie. Skalę tego problemu w kraju ocenia się w perspektywie najbliższych 20 lat na 1,5 miliona nowych miejsc pracy. W przeciwnym bowiem razie zarysowujący się podział na Polskę rozwiniętą (głównie miejską) i wciąż jeszcze nie będącą w stanie pokonać tego progu Polskę wiejską, ulegnie pogłębieniu, zagrażając stabilizacji społecznej i rozwojowi całego kraju.

Głównym problemem obszarów wiejskich w naszym województwie jest wysoki poziom bezrobocia. Wskaźnik stopy bezrobocia w województwie warmińsko-mazurskim jest najwyższy w Polsce. Bezrobotni z obszarów wiejskich stanowią 48,1% (78 307 osób) ogólnej populacji bezrobotnych. Mimo szybkiego wzrostu liczby trwałych miejsc pracy rozwój tego sektora koncentruje się głównie na obszarach zurbanizowanych, do których trudno zaliczyć województwo warmińsko-mazurskie. Charakterystyczne są osiedla zamieszkałe przez dawnych pracowników PGR, obecnie w większości bezrobotnych. Społeczność tych terenów charakteryzuje się dużo niższym poziomem wykształcenia niż pozostała ludność wiejska. Obniżone przez bezrobocie dochody rodzin zmniejszają popyt, utrudniają powstawanie i działalność lokalnych firm.

Poważnym problemem społecznym jest duża dysproporcja w dostępie do wiedzy i informacji między osobami mieszkającymi na wsi i w miastach. Mieszkańcy wsi, stanowią również znikomy procent przedsiębiorców. Niekorzystny wpływa na taki stan rzeczy mają również braki w podstawowej infrastrukturze - drogi, wodociągi, kanalizacja.

Większość działań aktywizujących bezrobotnych skupia się wokół ogólnopolskich programów: Pierwsza Praca, prace interwencyjne i inne o krótkotrwałym charakterze. Po zakończeniu subsydiowania osoby biorące udział w programach w większości pozostają bez pracy.

Analizując główny cel zaktualizowanej "Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego na lata 2007 - 2013", jakim jest spójność ekonomiczna, społeczna i przestrzenna z regionami Europy, należałoby zastanowić się nad następującymi zagadnieniami istotnymi dla rozwoju obszarów wiejskich naszego województwa:

• W jaki sposób poprawić stan podstawowej infrastruktury na obszarach wiejskich ? Czy samorządy lokalne poradzą sobie z zabezpieczeniem środków własnych do roku 2013 ?
• W jaki sposób zniwelować różnicę w dostępności środków pomocowych UE pomiędzy miastem a wsią ?
• Jakie są rzeczywiste potrzeby mieszkańców wsi ? Czy programy pomocowe kierowane na obszary wiejskie są zbieżne z potrzebami i możliwościami lokalnych społeczności ?
• W jaki sposób ożywić i zaktywizować mieszkańców obszarów wiejskich, aby zaczęli wykorzystywać potencjał województwa (nieskażona przyroda, tradycje, kultura) ?
• Czy wieś warmińsko-mazurska może być atutem województwa warmińsko-mazurskiego ?
• Ekologicznie i smacznie - rolnictwo ekologiczne i żywność wysokiej jakości - jak wykorzystać walory przyrodnicze i turystyczne województwa ?
• W jaki sposób wzmocnić już funkcjonujące na terenach wiejskich podmioty (producentów rolnych, firmy), aby stały się lokalnymi centrami rozwoju przedsiębiorczości i przykładami dobrych praktyk ?
• Chronić czy kontrolować liczebność gatunków ? - zwierzęta chronione kontra producenci rolni. Racjonalna gospodarka rybacka na jeziorach - dzierżawcy, wędkarze, kłusownicy, kormorany.

Andrzej Zdanowski