Okolica pokryta lasami i pięknie położona zawsze była atrakcyjnym miejscem zamieszkania. Na wyspie ełckiego jeziora Jaćwingowie założyli strażnicę. W jej miejscu Krzyżacy wznieśli zamek (1398-1406), początkowo drewniany, później przebudowany na kamienny i otoczony solidnym murem.

W roku 1425 Bartosz Bratomil uzyskał od wielkiego mistrza Paula von Russdofra przywilej założenia osady na brzegach jeziora, naprzeciw zamku.
Osada wzięła nazwę od pobliskiej rzeki Łek.
To słowo w języku jaćwieskim oznacza białą lilię wodną. Istnieje również hipoteza, że nazwa mogła pochodzić od polskiego słowa Łęk co oznacza "nadbrzeżna łąka".

Korzystne położenie miasta nad jeziorem do którego wpada rzeka oraz na ważnym szlaku z Mazowsza na Litwę i do Królewca gwarantowało mu rozwój. Pod koniec XV wieku powstała w Ełku szkoła przykościelna, w przyszłości chluba miasta. W XVI wieku wybudowano nowy kościół pod wezwaniem św. Katarzyny, szpital spełniający role przytułku, drukarnie oraz wiele karczm.

Rozkwit miasta zostaje zahamowany wraz z nadejściem XVII stulecia. W 1651 roku miasto nawiedził wielki pożar, który zniszczył bibliotekę oraz uszkodził budynki szkoły. Pięć lat później miasto zostaje ograbione i spalone przez Tatarów. W 1655 roku miasto zostaje zajęte przez wojska szwedzkie. Rok później po bitwie pod Prostkami Tatarzy rabują miasto i biorą jego mieszkańców w jasyr.

Następny wielki pożar nawiedził miasto w roku 1688 co spowodowało przerwę w jego odbudowie.
Kolejne pożary przydarzyły się w latach 1819 i 1821 -1822. Te pożary zniszczyły kompletnie starodawną zabudowę miasta. Na przemian z pożarami miasto było nękane przez różne epidemie i zarazy. Tak był w latach 1553, 1563 i 1572 co niemal zahamowało przyrost ludności. W wielu XVII miasto było dwukrotnie nękane przez choroby stało się to w latach 1625 i 1653. Początek wieku XVIII przynosi najpotworniejszą zarazę kiedy to umiera ponad 1000 mieszkańców miasta.

Do ważniejszych wydarzeń XVIII można zaliczyć otwarcie szkoły miejskiej 1720 oraz apteki 1764. W 1657 roku miasto przeszło pod władanie Brandenburgii, wkrótce potem - Królestwa Prus.
W 1688 roku miasto ogarnął wielki pożar. Ogień strawił kościół, ratusz oraz 80 domów. Wiek XVIII to dalszy, dynamiczny rozwój miasta. W roku 1720 w mieście założono szkolę miejską, w 1764 pierwsza aptekę, w 1788 stacjonował tu garnizon. W roku 1732 Ełk liczył sobie 1053 mieszkańców.

W 1794 roku przez miasto przemaszerowali powstańcy kościuszkowcy
w drodze do Prus. W 1806 r. powstało polskie seminarium nauczycielskie.
Podczas wojen napoleońskich w 1806 roku miasto zajęli Rosjanie, rok później wojska francuskie. Latem tegoż roku w mieście stacjonowały oddziały polskie. W 1812 roku ponownie przemaszerowała tędy armia francuska, aby w 1813 roku Ełk, mógł powitać cara Rosji Aleksandra I. W 1845 miasto gościło króla Prus Fryderyka Wilhelma IV.

Druga polowa wieku XIX przyniosła rozwój miasta dzięki budowie kolei żelaznej do Królewca. Ełk zyskał również wodociągi, kanalizacje oraz elektryczność. W 1888 roku zamek został przebudowany, aby służyć jako wiezienie. Ta funkcję spełniał aż do roku 1976. W 1958 roku podczas remontu części zamku odkryto zawalony tunel tuż po murem zamkowym.

Podczas I Wojny Światowej, Ełk znajdował się na linii frontu, przez co znacznie ucierpiał, przede wszystkim tracąc w płomieniach śródmieście. II Wojna Światowa przynosi zniszczenie około 1/4 miasta.
Po wojnie Ełk znajduje się w granicach Polski. Po 1985 roku zamek w Ełku nie posiada żadnej funkcji ani opieki konserwatorskiej.

Andrzej Zdanowski