Ełk, grudzień 2008 roku

Ełk - sytuacja społeczno - gospodarcza na koniec roku 2006

Ełk, lipiec - sierpień 2008 rok


Spis treści

1. Wstęp.
2. Ełk na tle regionu i kraju w latach 1999 - 2006.
3. Realizacja strategii rozwoju regionu w odniesieniu do Ełku.
- Konkurencyjna gospodarka
- Otwarte społeczeństwo
Podsumowanie i wnioski.

Wstęp

Opracowanie powstało na podstawie Raportu przygotowanego przez Urząd Marszałkowski w Olsztynie. Dokument jest elementem realizacji strategii rozwoju społeczno gospodarczego Województwa Warmińsko - Mazurskiego. Układ opracowania powiela zawartość dokumentu na podstawie, którego powstał. Celem opracowania jest zilustrowanie sytuacji Ełku i podregionu wschodniego Warmii i Mazur na szerszym tle, pokazanie jego plusów i minusów oraz możliwości rozwojowych.

Ełk na tle regionu i kraju w latach 1999 - 2006

Województwa Warmińsko - Mazurskie składa się z trzech podregionów: olsztyńskiego (43 % powierzchni i ludności), elbląskiego (odpowiednio: 31 i 37,2 %) i ełckiego (26 i 20 %). Podregion ełcki to 6 wschodnich powiatów. Region zaliczany jest do grupy najsłabszych obszarów kraju pod względem rozwoju społeczno - gospodarczego. Różnice rozwojowe między resztą kraju a wschodnimi województwami ma zmniejszać Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej. Udział Warmii i Mazur w produkcie krajowym brutto wynosi 3 %, jego siła nabywcza liczona na jednego mieszkańca wynosi poniżej 40 % średniej europejskiej (wynik krajowy to 51,3 %). Region charakteryzuje się niskim poziomem spójności gospodarczej, przestrzennej i terytorialnej. Wśród 45 podregionów Polski podregion ełcki jest najbardziej peryferyjnie położonym i komunikacyjnie wykluczonym obszarem. Niska konkurencyjność naszego terenu wynika nie tylko z peryferyjnego położenia ale z dużej koncentracji terenów rolniczych, ze znacznej liczby obszarów byłych gospodarstw rolnych zagrożonych marginalizacją ekonomiczną i społeczną, niska innowacyjność gospodarki i zły stan infrastruktury, mała atrakcyjność inwestycyjna i niski poziom PKB. Korzyści wynikające z usytuowania naszego regionu to położenie nadgraniczne (granica z Rosją), obszary wymagające szczególnego traktowania w polityce regionalnej kraju i Unii Europejskiej (Zielone Płuca Polski, Natura 2000, Wielkie Jeziora Mazurskie), duże bogactwo kulturowe, zabytki, unikalne atrakcje turystyczne. Wskaźniki niekorzystne dla naszego podregionu to stopa bezrobocia i poziom zatrudnienia. Dane statystyczne zostały przedstawione na poziomie zróżnicowania wewnętrznego województwa na poziomie powiatów i podregionów. Rok 2006 przyniósł przyśpieszenie rozwoju gospodarczego i społecznego oraz odwrócenie tendencji negatywnych. Ożywiły się inwestycje, wzrosła liczba pracujących, spadła stopa bezrobocia, rosły wynagrodzenia i liczba oddawanych mieszkań. Mimo to dystans naszego regionu do średniej krajowej w wielu dziedzinach się zwiększył (poziom PKB, produkcji przemysłowej i budowlanej). Liczba ludności regionu to 1,4 miliona osób (to jest 3,7 ludności Polski), 60 % mieszka w miastach, co daje 59 osób na km2. Przyrost naturalny wynosi 1,7. Poziom PKB na mieszkańca wynosi w naszym regionie 39,2 % wysokości w UE. Potencjał gospodarczy regionu umieszcza nas na ostatnich lokatach w kraju. Produkt krajowy brutto w 2005 roku wyniósł w naszym województwie 19 709 zł na osobę co dawało 76,5 % średniej krajowej (12 lokata). Oznacza to wzrost w stosunku do 2005 roku o 1,8 %. Mimo to wzrósł dystans miedzy naszym regionem a średnią krajową. Produkcja sprzedana przemysłu województwa warmińsko - mazurskiego (11,5 tysiąca zł w przeliczeniu na mieszkańca) wynosiła 56,9 % poziomu krajowego. Wskaźnik ten jest o 10 % niższy w stosunku do roku 1999. W budownictwie produkcja sprzedana wynosiła w roku 2006 1705 zł na mieszkańca i stanowiła 69,1 poziomu krajowego. Co dało poprawę w stosunku do 1999 roku o 9,6 %. W rolnictwie utrzymano pozycję regionu w skali kraju. W turystyce liczba miejsc noclegowych wzrosła w stosunku do roku 1999 o 6,7 %. Liczba podmiotów gospodarczych na 10 tysięcy mieszkańców wynosi 780 co stanowi 81,8 % średniego poziomu krajowego. Dystans naszego regionu do średniej krajowej pogorszył się w stosunku do roku 1999 o 2,1 %. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w naszym województwie wyniosło 2118 zł w roku 2006 co stanowiło jedynie 85,6 % średniej krajowej. Dystans naszego regionu do średniej krajowej pogorszył się w stosunku do roku 1999 o 1,5 %. Warunki życia odbiegają znacznie od średniego poziomu w kraju. Powierzchnia użytkowa mieszkania na osobę wynosi 21,1 m2 co stanowi około 90 % średniego poziomu w kraju. Co oznacza, że dystans w stosunku do roku 1999 zwiększył się o 1,3 %. Ostatnie miejsce w kraju zajmuje województwo pod względem wysokości stopy bezrobocia - 23,6 % w roku 2006. Natomiast bezrobocie mierzone wskaźnikiem BAEL wyniosło tylko 15,9 %. Wskaźnik liczby pracujących na 1000 mieszkańców wyniósł 284,6 osób i stanowił 84,1 % poziomu krajowego (spadek w stosunku do roku 1999 o 0,8 %). Liczna studentów na 10 tysięcy mieszkańców wynosi 422 osoby co stanowiło 83,4 % poziomu krajowego i systematycznie poprawia się. Zmniejsza się nasz dystans do średniej krajowej w liczbie pacjentów na jedno łóżko szpitalne (240). Liczba książek zgromadzonych w bibliotekach wynosiła 3,8 tysiąca na tysiąc mieszkańców i była wyższa o 9 % od średniej krajowej. Zagęszczenie dróg (50,6 km na 100 km2) daje nam ostatnie miejsce w Polsce. Wskaźnik publicznych dróg bitych na 100 km2 wynosi zaledwie 62 % poziomu krajowego. Ponad 70 % mieszkańców województwa korzysta z oczyszczalni ścieków co stanowi 109 % średniej krajowe. W regionie notuje się znacznie niższy poziom inwestowania niż średnia krajowa. W przeliczeniu na mieszkańca (3312 zł) stanowiło to w 2006 roku 81,5 %. Oznacza to poprawę w stosunku do roku 1999 o 2 %. Oceniając atrakcyjność inwestycyjną bierze się pod uwagę działalność przemysłową, usługową i zaawansowanie technologiczne oraz następujące wskaźniki cząstkowe: dostępność transportowa, koszty pracy, wielkość i jakość jej zasobów, chłonność rynków zbytu, poziom rozwoju infrastruktury gospodarczej i społecznej, poziom bezpieczeństwa publicznego i aktywność wobec inwestorów. Dochody budżetu województwa wynoszą 239 zł na mieszkańca. Stanowi to 96 % średniej krajowej w roku 2006 i oznacza wzrost w stosunku do roku 1999 o ponad 10 %. Dochody powiatów ziemskich lokowały nasze województwo na pierwszym miejscu w kraju i wyniosły 705 zł na mieszkańca w roku 2006 i stanowiły 120,3 % średniej krajowej co oznacza wzrost w stosunku do roku 1999 o 6,5 %. Dochody budżetowe miast na prawach powiatów wynoszą 90, 9 % średniej krajowej (w roku 2006 - 2913 zł na mieszkańca) i spadły o 6,5 % (w roku 1999). Dochody budżetowe gmin dają nam 5 miejsce w kraju i wynoszą 2131 zł na mieszkańca (2006 rok). Wynosiło to 104,4 % średniej krajowej i wzrosło o 12,1 % w stosunku do roku 1999. Analiza wewnętrznej struktury budżetów samorządowych wskazuje, że wysoki poziom dochodów wynika z dużych subwencji i dotacji a nie dochodów własnych. Z przeprowadzonych, w ramach programu Diagnoza społeczna 2007, badań wynika, że Warmia i Mazury to region o jednym z najniższych poziomów materialnych warunków życia w Polsce. Zajmujemy następujące miejsca w kraju jeśli chodzi o: 12 - dochody, 16 - wyżywienie, 11 - zasobność materialna, 8 - warunki mieszkaniowe, 11 - kształcenie dzieci, 14 - ochrona zdrowia, 5 - uczestnictwo w kulturze i 10 - wypoczynek. Jak w niektórych wskaźnikach prezentuje się powiat ełcki ? Ma on najwyższy wskaźnik urbanizacji w regionie (62,2 % w roku 2006). Powiat ełcki ma jeden z najniższych wskaźników powierzchni użytkowej mieszkania na osobę (18 m2 w roku 2002). Dane te poprawiają się, gdyż w powiat przoduje w liczbie mieszkań oddanych do użytku na 10 tysięcy mieszkańców (75,5 w roku 2005 i 53,1 w roku 2006). Niestety w liczbie woluminów bibliotecznych na tysiąc mieszkańców powiat ełcki zajmuje ostatnie miejsce w regionie (2609 w roku 1999 i odpowiednio: 2659 w 2002, 2702 w 2005 i 2745 w 2006). Dobre rezultaty w powiecie dały inwestycje związane z ochrona środowiska. Ziemia Ełcka zajmuje czołowe miejsce w województwie w % ludności korzystających z oczyszczalni ścieków (w 1999 roku było to 69,3 %, w 2005 - 75,5 %, w 2006 - 75,2 %). Jeśli chodzi o wysokość budżetu powiatowego w przeliczeniu na mieszkańca to powiat ełcki przodował wyłącznie w roku 1999 (549 zł). Dużo gorzej wyglądają dochody budżetowe gmin powiatu ełckiego na mieszkańca, zajmujemy tu ostatnie miejsce w regionie w roku 2006 (1968 zł).

Realizacja strategii rozwoju regionu w odniesieniu do Ełku

Celem realizacji strategii jest osiągnięcie spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej naszego regionu z resztą kraju i Europy. Osiągnięcie spójności gospodarczej powinno nastąpić poprzez utrzymanie 3 % udziału regionu w PKB na mieszkańca w skali kraju. Wartość PKB na mieszkańca mierzona siłą nabywczą wynosi 39,2 % średniej unijnej. Udział województwa w PKB krajowym wyniósł 2,9 % w roku 2005. Niestety wzrost PKB na Warmii i Mazurach jest znacznie mniejszy niż w kraju (odpowiednio w roku 2005 - 4,9 i 6,4). W roku 2005 wysokość PKB w regionie wynosiła 19709 zł i stanowiła 76,5 % średniej krajowej. Najniższy udział w tworzeniu PKB województwa ma podregion ełcki (16,6 % co stanowi 83,4 % średniej regionalnej). Rozpiętość PKB miedzy najbogatszym podregionem olszyńskim a najbiedniejszym ełckim wynosi 1540 zł. Wielkość PKB na mieszkańca w podregionie ełckim wynosi 32,7 % średniej europejskiej. Wartość dodana brutto w województwie w roku 2005 wyniosła 24 804 miliony z tego podregion ełcki wypracował 4 116 milionów. Osiąganie spójności społecznej powinno opierać się na zmniejszaniu bezrobocia, kierowanie atrakcyjnej oferty miejsc pracy do ludzi młodych, podniesieniu zamożności, warunków mieszkaniowych, dostępu do usług zdrowotnych, edukacyjnych, kulturalnych, sportowych, rekreacyjnych. Spójność społeczną mierzy się aktywnością zawodową na tysiąc mieszkańców. W warmińsko - mazurskim w roku 2006 wyniósł on 432 osoby (w kraju 465). Systematycznie spada stopa bezrobocia (23,6 % w roku 2006) ale nadal daje to ostatnie miejsce w kraju. W roku 2006 roku liczba miejsc pracy wzrosła w naszym regionie o 11 600. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto wyniosło w regionie w roku 2006 2118,29 zł i stanowiło ono 85,6 % wynagrodzenia krajowego. Niski był też poziom rent i emerytur w stosunku do przeciętnej krajowej (87,1 %). Dochód rozporządzalny na mieszkańca w gospodarstwie domowym w regionie stanowił 89,4 % średniej krajowej. Niestety rośnie w naszym regionie liczba osób korzystających z pomocy społecznej (wynosi 1078 na 10 tysięcy mieszkańców). Dla wielu z nich jest to jedyne źródło utrzymania. Przyczyną tego zjawiska jest bezrobocie i brak dochodów lub bardzo ich niskie poziom. Miernikiem poziomu życia jest wyposażenie mieszkań w podstawowe instalacje: wodociąg, łazienkę i centralne ogrzewanie. W naszym regionie jest ono wyższe niż średnia krajowa. Najgorsza sytuacja jest w zaopatrzeniu mieszkań w gaz sieciowy (48,2 w województwie, 55,6 w kraju), zwłaszcza na wsi (2,5 w województwie, 17,9 w kraju). Gorzej od średniej krajowej prezentuje się w naszym regionie dostęp do usług medycznych. Liczba łóżek na 10 tysięcy mieszkańców wynosi w województwie 41,6 (46,6 w kraju). Na jeden podmiot opieki ambulatoryjnej przypada 1543 osób w regionie (1762 w kraju). Ilość porad lekarskich przypadających na mieszkańca w województwie wyniosła 5,9 (w kraju 6,4). Liczba studentów na 10 tysięcy mieszkańców w regionie wynosi 422 (w kraju 506). Liczba uczniów przypadająca na jeden komputer w województwie wynosi 16,2 (w kraju 16,5). Dostęp do usług kulturalnych w regionie jest na średnim poziomie krajowym. Ze zbiorów bibliotecznych na tysiąc osób korzystało 180 mieszkańców województwa. Na jeno miejsce w kinach przypada w regionie 224 osoby (w kraju 164), w teatrach i instytucjach muzycznych 818 (540). W województwie na tysiąc mieszkańców tylko 457 uczęszcza do kina (849) a 267 do teatru i instytucji muzycznej (252). Systematycznie rośnie w regionie liczba obiektów sportowych. Ilość pełnowymiarowych sal sportowych wzrosła z 187 w roku 1999 do 270 w roku 2006. Liczba osób przypadająca na jedną salę o wymiarach 12 na 24 metry zmniejszyła się z 7486 w roku 1999 do 5292 w roku 2006. Województwo położone jest peryferyjnie w stosunku do centrów europejskich, o słabej dostępności komunikacyjnej i niskim poziomie infrastruktury. Potencjalna dostępność transportowa (drogowa, kolejowa i lotnicza) znajduje się dużo poniżej średniej. Najgorsza sytuacja dotyczy podregionu ełckiego. W latach 2001 - 2006 sytuacja w tym zakresie nie zmieniła się. Dostępność Ełku do Olsztyna wynosi 111 minut w połączeniu drogowym.

Konkurencyjna gospodarka

Przyjęto tu do realizacji dziewięć priorytetów - wzrost konkurencyjności firm, powiększenie liczby miejsc pracy, budowa skutecznego systemu pozyskiwania inwestorów zewnętrznych, wspieranie produkcji i promocja wytwarzanie w regionie żywności wysokiej jakości, podniesienie potencjału turystycznego, poprawa konkurencyjności usług dla starzejącego się społeczeństwa, rozwój instytucji otoczenia biznesu, tworzenie społeczeństwa informacyjnego i doskonalenie administracji. Miernikiem realizacji tego celu jest wysokość PKB na pracującego. Wyniosło ono w regionie w roku 2006 70932 zł. To stanowiło 90,7 % średniej krajowej. Choć PKB wzrosło na jednego pracującego w województwie warmińsko - mazurskim w stosunku do roku 1999, to jego stosunek do poziomu krajowego pogorszył się. Wielkość PKB w regionie wyniosła 28,1 miliarda zł, co oznacza wzrost w stosunku do roku 1999 o 42 % (kraj 47,7 %). PKB na pracującego w podregionie ełckim wynosiło w roku 2005 wyniósł 80552. Region Warmii i Mazur uczestniczy w programie wprowadzającym innowacyjność w gospodarce. Obejmuje on zarządzanie innowacyjnością w przedsiębiorstwach, pobudzanie sektora badan i współpracy z regionalną gospodarką, usługi konsultingowe związane z innowacyjnością, kultura innowacyjności i wsparcie. Jedną z form realizacji projektu jest współpraca z Unia Europejską. Dodatkowo innowacyjnością mają zajmować się parki technologiczne realizowane w ramach projektów kluczowych. Regionalny program wsparcia innowacyjności realizuje Warmińsko - Mazurska Agencja Rozwoju Regionalnego. Udziela się też wsparcia osobom pragnącym rozpocząć działalność gospodarczą, dbała o rozpowszechnianie dobrych praktyk. Drobne i średnie przedsiębiorstwa otrzymały wsparcie prawne i niematerialne. Wsparcia dla rozwoju nowoczesnej gospodarki udzielało Biuro Nauki i Współpracy Regionalnej Uniwersytetu Warmińsko - Mazurskiego. W ramach strategii rozwoju regionalnego powstał program promocji jakości. Dotyczy on między innymi poprawy jakości usług gastronomicznych i hotelarskich, ogłaszany jest konkurs na najlepszy produkt i usługę, współpracy z organizacjami pozarządowymi. Program zajmuje się budowaniem powiązań korporacyjnych w województwie. Powstały grupy: producentów przetworów mlecznych, producentów mebli i producentów okien i drzwi. Wspierano też aktywności promocyjnej i wystawienniczej firm. Stale też jest monitorowana i badana gospodarka województwa. Ocena realizowanego programu odbywa się na podstawie wartości sprzedaży na jednego pracującego w regionie. W roku 1999 wyniosła ona 25 016 zł i zwiększyła się w roku 2006 do wysokości 47 115 zł. Niestety stosunek do średniej krajowej pogorszył się z 73,8 % do 69,2 %. W roku 2006 zrealizowano 23 projekty dotyczące innowacyjności. Nastąpił znaczny wzrost wydatków na rozwój i inwestycje wspierany środkami Unii Europejskiej. W roku 2003 wyniosły one 8,6 miliona zł by wzrosnąć w roku 2006 do 60,67 miliona. Nastąpił znaczący wzrost liczby miejsc pracy. Systematycznie rośnie ilość osób korzystających z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu. W roku 2006 ponad 7 tysięcy osób skorzystało ze szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe, ponad 8 tysięcy osób skierowano na staże zawodowe, około 3 tysiące osób skorzystało z przygotowania zawodowego a około 5 tysięcy osób bezrobotnych skierowano do prac społecznych. Realizowano liczne projekty pozwalające lepiej funkcjonować na rynku pracy, były to między innymi: Europejski Fundusz Społeczny, Rozwój Zasobów Ludzkich, Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, Program "Nadzieja", Program "Przedsiębiorczość". Wskaźnikiem pokazującym skuteczność tych działań jest liczba pracujących w województwie. Od 1999 roku wynosiła ona ponad 495 tysięcy a w roku 2006 tylko ponad 406 tysięcy (od 2003 roku odnotowujemy jej wzrost). Z ogólnej liczby pracujących 72,5 % skupia sektor prywatny. Kobiety stanowiły 46,5 % zatrudnionych. Najwięcej osób zatrudnionych było w usługach (53,7 %), dalej znajdują się przemysł (24,8 %) i rolnictwo (16,6 %) oraz budownictwo (4,9 %). Odnotowujemy tu wyraźny spadek liczby osób zatrudnionych w rolnictwie (z 25,1 % w roku 1999). Regularnie rośnie liczba osób wyrejestrowanych z wykazu bezrobotnych. Region zaczyna skutecznie pozyskiwać inwestorów zewnętrznych. Zajmują się tym następujące instytucje: Warmińsko - Mazurska Agencja Rozwoju Regionalnego (Centrum Obsługi Inwestora), Warmińsko - Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna, Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna. Ostatnia instytucja jest najlepiej funkcjonującą strefą ekonomiczną w kraju. Przedsiębiorcy stworzyli tam około 4200 miejsc pracy i zainwestowali ponad 635 milionów zł. Do tej strefy należy podstrefa ełcka. Oceną tego wskaźnika jest liczba inwestorów zagranicznych korzystających z systemu (liczba kontaktów). Samorządy wspierały system produkcji i promocji wytworzonej w regionie żywności ekologicznej. Uzyskane w ramach realizacji programów unijnych środki skierowano na zakup i instalację nowych maszyn, urządzeń i sprzętu komputerowego oraz transportowego, remont i budowę nowych obiektów przemysłowych. Wspierano promocję żywności pochodzącej z Warmii i Mazur, nadając jej odpowiedni znak. Odbywały się imprezy promujące produkcję rolniczą: Targi Rolnicze "Wszystko dla rolnictwa", konkurs "Nasz chleb", przynależność do Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego. Wskaźnikiem oceniającym realizację promocji żywności wysokiej jakości jest liczba gospodarstw ekologicznych, która wynosiła w roku 1999 25 by w roku 2006 wzrosnąć do 586. Uprawy ekologiczne obejmują 3,65 % całego areału (wzrosły one z 1274 ha w roku 1999 do 23 991 ha). Region opracował strategię rozwoju turystyki. Obejmuje on promowanie turystyki aktywnej i specjalistycznej, tranzytowej, wiejskiej i ekologicznej, kulturowej i osób niepełnosprawnych. Lansowano następujące produkty turystyczne: Szlak Zamków Gotyckich, Spływ Kajakowy Krutynią, Szlak Wielkich Jezior Mazurskich, Szlak Kopernikowski, Kanał Elbląski, Zima na Warmii i Mazurach, Bitwa pod Grunwaldem. Podjęto starania mające na celu wydłużenie sezonu turystycznego na okres zimowy. W regionie funkcjonują obecnie następujące ośrodki zimowe: Góra Dylewska koło Ostródy, Piękna Góra koło Gołdapi, Ruś koło Olsztyna, Góra Czterech Wiatrów koło Giżycka, Krzyżowa Góra w Lidzbarku Warmińskim i Okrągłe w gminie Wydminy. Następuje rozbudowa bazy noclegowej. Zaszeregowania obiektu hotelarskiego do odpowiedniej kategorii dokonuje od 2006 roku Marszałek województwa. Przy określeniu kategorii obiektów wiejskich obok wymogów ustawowych bierze się pod uwagę: położenie i otoczenie obiektu, utrzymanie porządku w domu i całym gospodarstwie, stan techniczny obiektu, wyposażenie i umeblowanie, przygotowanie pracowników do przyjmowania gości oraz wymagania sanitarne i ekologiczne. Służy to wykreowaniu właściwej marki turystycznej. W roku 2006 na Warmii i Mazurach znajdowało się 78 hoteli (w tym 3 czterogwiazdkowe), 13 pensjonatów, 12 kempingów i 3 schroniska młodzieżowe. Ważnym produktem naszego regionu są muzea. Poprawiono ich bazę lokalową, wyposażenie techniczne i kadrę merytoryczną. Są to: Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku, Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku oraz Muzeum Warmii i Mazur. Do oferty kulturalnej należy dodać: Warmińsko - Mazurską Filharmonię w Olsztynie, Teatr Stefana Jaracza w Olsztynie, Centrum Kultury i Współpracy Międzynarodowej "Światowid" w Elblągu, Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie, Teatr Dramatyczny w Elblągu i Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie. Instytucje te starają się dostarczać turystom i mieszkańcom bogatą ofertę kulturalną. Szereg miejscowości naszego regionu uzyskało lub ubiega się o status uzdrowiska i sanatorium. Są to: Gołdap, Siemiany, Jasieńczyk, Mikołajki, Elganowo, Mazurek, Frombork, Górowo Iławeckie, Ameryka koło Olsztyna. Systematycznie oznacza się nowe szlaki turystyczne. Wspólnie z Województwem Pomorskim zwiększa się aktywność turystyczną Zalewu Wiślanego i Żuław. Podejmowane są działania mające na celu podniesienie atrakcyjności turystycznej takich obiektów jak Kanał Elbląsko - Ostródzki. Ważnym elementem aktywizacji rozwoju turystyki jest tworzenie lokalnych organizacji turystycznych, dbanie o kulturę mniejszości narodowych zamieszkujących Warmię i Mazury oraz współpraca międzynarodowa. Samorząd regionu dba o jego promocję i informację na jego temat. Wskaźnik oceny realizacji strategii rozwoju turystyki to liczba miejsc noclegowych (38 tysięcy w 2006 roku, z których skorzystało 819 tysięcy osób). Następnym celem strategii jest wzrost konkurencyjności usług dla starzejącego się społeczeństwa. Średnia długość życia wzrosła w naszym województwie z 73,2 lat w roku 1999 do 74,8 lat w roku 2006. Jest niewiele poniżej średniej krajowej. Liczba miejsc w domach pomocy społecznej wzrosła z 1210 w roku 1999 do 1376 w 2006 roku. Systematycznie spada liczba osób po sześćdziesiątce, które osiedlają się w naszym regionie (1586 w roku 1999 i 1224 w roku 2006). Najmniej osób (266) osiedliło się w podregionie ełckim. Zwiększa się potencjał instytucji otoczenia biznesu. Są to przede wszystkim: Warmińsko - Mazurska Agencja Rozwoju Regionalnego, Fundacja Wspieranie i Promocja Przedsiębiorczości na Warmii i Mazurach, Działdowska Agencja Rozwoju, Iławska Izba Gospodarcza, Zrzeszenie Prywatnego Handlu i Usług w Olsztynie, Nidzicka Fundacja Rozwoju Nida, Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości Atut w Ostródzie, Warmińsko - Mazurski Fundusz Poręczenia Kredytowe w Działdowie, Elbląska Izba Przemysłowo - Handlowa, Fundacja Rozwoju Regionu Łukta, Warmińsko - Mazurska Izba Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Olsztynie, Stowarzyszenie Centrum Rozwoju Ekonomicznego Pasłęk, Izba Gospodarcza Powiatu Ostródzkiego oraz Krajowy System Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Raport wymienia tylko dwie instytucje otoczenia biznesu z podregionu ełckiego. Myślę, że autorzy raportu powinny sięgnąć głębiej i lepiej zbadać pod tym względem wschodnią część województwa. Sadzę, że istnieje tu więcej organizacji niż tylko Fundacja Rozwoju Regionu Gołdap i Fundacja Wspierania Przedsiębiorczości Regionalnej w Gołdapi. Ogólnie liczba instytucji otoczenia biznesu wzrosła w latach 1999 - 2006 z 13 do 18. Zrealizowały one w tym czasie 90 projektów ze środków unijnych. Następny cel strategii to tworzenie społeczeństwa informacyjnego. Celem informatyzacji regionu jest: rozwój infrastruktury informacyjnej, usług z tym związanych i edukacji. Konkretne działania, które przybliżają realizację tego celu to: Wrota Warmii i Mazur (elektroniczna platforma funkcjonowania administracji publicznej i świadczenia usług, ma objąć 112 jednostek samorządu terytorialnego), Kultura - Informacja - Sukces (przewiduje utworzenie 200 centrów informacyjnych w gminach, powiatach, miejscach publicznych i bibliotekach, jedno takie centrum powstanie w Ełku) i Autobus Internetowy (odwiedzał małe miasta i wsie i prowadził szkolenia związane z korzystaniem z komputera). Liczba gospodarstw domowych korzystających z sieci komputerowej wzrosła w naszym regionie w latach 2003 - 2006 z 11,6 % do 22,1 %, poziom krajowy wynosił odpowiednio 12,8 % i 28,4 %). Znacznie lepiej wygląda dostęp przedsiębiorstw do sieci (wynosił w roku 2006 82,8 % i był niższy od średniej krajowej o 6 %). Realizowane są szkolenia i seminaria mające na celu doskonalenie administracji. Samorząd województwa organizuje konkursy i tworzy sieć miast, których celem jest podniesienie jakości obsługi obywateli. W 2006 roku z badania ankietowego wynikało, że 75 % klientów wysoko ocenia funkcjonowanie urzędów. Niestety liczba uchylonych przez Samorządowe Kolegia Odwoławcze decyzji administracyjnych w latach 1999 - 2006 spadła tylko nieznacznie (odpowiednio z 41,6 do 39,5 %). W tym czasie liczba przyznanych certyfikatów jakości w urzędach administracji samorządowej wzrosła od 0 do 19 (to znaczy 14 % wszystkich placówek).

Otwarte społeczeństwo

Ważnym zadaniem strategii jest dostosowanie systemu edukacji do rynku pracy. Jest zadanie bardzo pilne zważywszy, że aż 74 % pracowników wykonuje inny zawód niż wyuczony. Korzystne zmiany dotyczą przede wszystkim szkolnictwa wyższego. Powstały nowe kierunki: zarządzanie, prawo i administracja, socjologia, filozofia, technologie informacyjne, nauki medyczne. Na terenie regionu działa 9 uczelni wyższych (głównie Uniwersytet Warmińsko - Mazurski), kilka filii i wydziałów zamiejscowych uczelni niepublicznych oraz 3 placówki naukowo - badawcze. Oznacza to 45 kierunków magisterskich realizowanych w różnych systemach oraz 15 dyscyplin naukowych nadających tytuł doktora. W regionie w roku 2007 pobierało naukę ponad 60 tysięcy studentów. Oznacza to znaczący wzrost od roku 1999 (ponad 38 tysięcy studiujących). W roku szkolnym 2007/2008 uczyło się w 79 zasadniczych szkołach zawodowych ponad 9 300 uczniów (najczęstsze kierunki to produkcja i przetwórstwo, inżynieryjno - techniczny i usługi dla ludności) a w 108 technikach ponad 22 300 uczniów (na 11 kierunkach, przede wszystkim społeczny, ekonomiczno - administracyjny, inżynieryjno - techniczny i usługi dla ludności). 2,5 krotnie zwiększyła się liczba staży. Bezrobotną młodzież najczęściej kierowano do odbycia stażu w zawodach pracownik administracyjno - biurowy, pracownik finansowo - ekonomiczny, sprzedawca, kucharz, barman, pomoc kuchenna, pracownik budowlany, mechanik samochodowy, technik fizjoterapii, stolarz, recepcjonista, informatyk. Brakuje chętnych do odbycia stażu w zawodach deficytowych, takich jak technik drogowy, technik budowlany, inżynier budownictwa komunikacyjnego, dróg i mostów, maszyn i urządzeń, inżynier mechanik oraz nauczyciele zawodu. Ważną role zaczyna w obecnych czasach odgrywać kształcenie ustawiczne dorosłych. Ośrodki kształcenia ustawicznego proponują między innymi podstawowy kurs komputerowy, kosmetyczny, fryzjerski, stylizacji, projektowania, kroju i szycia, rysunku i malarstwa, projektowanie stron WWW, kadry i płace, rachunkowość i finanse, sekretariat, działalność publiczna i technik organizacji usług gastronomicznych. W latach 1999 - 2006 sześciokrotnie wzrosła liczba ośrodków kształcenia ustawicznego. Centra Kształcenia Ustawicznego (11) działają w Elblągu, Ełku, Giżycku, Kętrzynie, Mrągowie, Ostródzie, Lidzbarku Warmińskim, Olsztynie, Szczytnie, Iławie i Piszu oraz Centra Kształcenia Praktycznego (6) istnieją w Elblągu, Ełku, Iławie, Karolewie, Mrągowie, Nidzicy i Giżycku. Wskaźnikiem oceniającym skuteczność systemu edukacji jest stosunek liczby bezrobotnych do 25 lat do ogółu bezrobotnych. W latach 1999 - 2006 zmniejszył się on z 27,1 do 21,2 %. Należy jednak dalej poprawiać współpracę przedsiębiorców ze szkołami i tworzyć bank potrzeb rynku pracy. Problemem jest też znaczący odpływ absolwentów szkół maturalnych poza województwo. W szkołach na każdym etapie nauczania wzrasta atrakcyjność kształcenia związana z potrzebami lokalnego rynku pracy. Istnieje 31 kierunków technicznych w szkołach wyższych. Na naszych uczelniach pracuje blisko 550 profesorów (55 % reprezentuje nauki przyrodnicze, ponad 20 % nauki humanistyczne i tylko 15 % nauki techniczne). Samorząd regionu przyjął strategię zatrudnienia i rozwoju zasobów ludzkich i wspiera szkolnictwo wyższe środkami europejskimi. Systematycznie rośnie liczba komputerów z dostępem do sieci. W 2002 roku w gimnazjach funkcjonowały 1922 komputery uczniowskie z dostępem do Internetu, a w roku 2007 było ich 3769. Warmińsko - Mazurskie Kuratorium Oświaty podejmuje współpracę z pracodawcami w zakresie poprawy jakości szkolnictwa zawodowego. Zakres współpracy jest bardzo szeroki i obejmuje między innymi: tworzenie sieci zakładów prowadzących szkolenie zawodowe, podniesienie poziomu praktyk zawodowych, wyposażenie szkół w nowoczesne środki dydaktyczne i materiały, organizowanie zajęć dodatkowych ułatwiających późniejsze zatrudnienie, doskonalenie nauczycieli zawodu. Samorząd województwa w szkołach policealnych kształcił na następujących kierunkach: asystent stomatologiczny i osoby niepełnosprawnej, dietetyk, opiekun w domu pomocy społecznej, pracownik socjalny, ratownik medyczny, technik usług kosmetycznych i farmacji, elektro-radiolog, masażysta, terapeuta, fizjoterapeuta. Od 2006 roku Wojewódzki Urząd Pracy stara się pomagać bezrobotnym absolwentom prowadząc ze środków unijnych liczne szkolenia. Na wszystkich szczeblach nauczania prowadzona jest edukacja ekologiczna. Szkolenia nauczycieli i uczniów w tej dziedzinie prowadzi Centrum Edukacji Ekologicznej w Ełku. Nasz region zamieszkują liczne mniejszości narodowe - Ukraińcy, Romowie, Białorusini, Niemcy, Litwini i Tatarzy. Władze wojewódzkie dbają o nauczanie w językach mniejszości narodowych - opracowując specjalne programy nauczania i przekazując nieodpłatnie podręczniki. Samorząd województwa prowadzi Zespół Szkół z językiem ukraińskim. Jedną ze szkół realizujących Program na Rzecz Społeczności Romskiej w Polsce jest Szkoła Podstawowa nr 2 w Ełku. Kuratorium Oświaty w Olsztynie przeprowadziło konferencję poświęconą bezpieczeństwu w szkołach. Doskonaleniem zawodowym nauczycieli zajmują się dwa ośrodki prowadzone przez samorząd województwa. Obok nich działa sześć placówek publicznych (w tym Mazurski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Ełku) i trzynaście placówek niepublicznych. Liczba czynnych nauczycieli w naszym regionie wzrosła w latach 2000 - 2007 z 24 324 do 27 069. Systematycznie rośnie liczba kształcących się osób dorosłych. Z 23 631 w roku 1999 do 35 256 w roku 2006 wzrosła liczba absolwentów szkół średnich, policealnych i wyższych. Zwiększyła się liczba uczniów szkół niepublicznych. Liczba studentów na dziesięć tysięcy mieszkańców utrzymuje się w naszym regionie na poziomie ponad czterystu. Region dysponuje wykształconą kadrą pedagogiczną. Większość stanowią nauczyciele dyplomowani (41,5 %) i mianowani (35,1 %). Nauczyciele systematycznie doskonalą się w dalszym ciągu. Z dużym powodzeniem rozwija się infrastruktura uczelni wyższych. Zapewnienie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego wymaga by samorząd województwa prowadził systematyczne szkolenia dla przedstawicieli organizacji pozarządowych i samorządów lokalnych. Rozwijane jest partnerstwo społeczno - publiczne, które pozwala zlecać zadania publiczne sektorowi pozarządowemu. Systematycznie rośnie liczba umów podpisywanych przez władze regionu z tymi organizacjami oraz kwoty przeznaczane na ich realizację. Współpraca obejmuje wspólne opracowywanie strategii, projektów i programów oraz ocenianie wniosków składanych w konkursach otwartych. Najnowszym programem jest wspieranie organizacji funkcjonujących w obszarze ekonomii społecznej. Łącznie istniało na koniec 2006 roku 9 spółdzielni socjalnych, w tym jedna w powiecie ełckim (Kalinowo). Współpracę ułatwiło powstanie w roku 2006 Rady Organizacji Pozarządowych Województwa Warmińsko - Mazurskiego. Pomagało to w wspieraniu działań służących kształtowaniu postaw obywatelskich. Zorganizowano konferencję promującą wolontariat. Uczestniczyli w niej przedstawiciele szkół, instytucji pomocy społecznej, parafii, organizacji pozarządowych i młodzieżowych oraz domów kultury. W ogólnopolskim konkursie samorządowym nastolatków "Ośmiu wspaniałych" uczestniczyli przedstawiciele Ełku. Obecnie na terenie naszego regionu istnieje 3 229 organizacji pozarządowych (w roku było ich 1 325). Rośnie też bardzo szybko liczba osób wspierających ich działalność w zeznaniach podatkowych. Ważnym wskaźnikiem rozwoju społeczeństwa obywatelskiego jest rosnąca frekwencja wyborcza. Organizacje pozarządowe dysponują coraz większymi środkami prywatnymi i publicznymi co pozwala im wpływać w coraz większym na rozwój regionu. Ma tu ogromne znaczenie edukacja szkolna. Jednym z ważnych celów strategii jest wysoki poziom zabezpieczenia usług medycznych. Ma w tym pomóc profilaktyka i promocja zdrowia. Odbywało się to poprzez imprezy sportowo - rekreacyjne osób niepełnosprawnych, działalność edukacyjną na temat zdrowego stylu życia, propagowanie zapobiegania chorobom zakaźnym i uzależnieniom, działania pomagające osobom niepełnosprawnym powrócić do społeczeństwa, podnoszenie wiedzy na temat udzielania pierwszej pomocy, akcje zapobiegania zagrożeniom wakacyjnym. Zadania te realizowały organizacje pozarządowe. W okresie sprawozdawczym przeprowadzono trzy wielkie programy profilaktyczne. Warmia i Mazury aktywnie uczestniczyły w światowych działaniach profilaktycznych. Poprawy wymaga dostępność specjalistycznej opieki zdrowotnej. Szczególnie należy zwiększyć liczbę porad kardiologicznych, okulistycznych, endokrynologicznych, alergologicznych i diabetologicznych. Najgorzej jest we wschodniej części regionu. Wydaje się być zadawalająca dostępność do podstawowej opieki zdrowotnej. W latach 2000 - 2006 był realizowany Regionalny Program Restrukturyzacji w Ochronie Zdrowia. Do najważniejszych zadań tego programu należy utworzenie onkologii w Olsztynie, tworzenie łóżek opieki długoterminowej oraz utworzenie Centrum Profilaktyki, Terapii i Rehabilitacji Uzależnień. Dotacje z budżetu województwa były systematycznie przeznaczane na podwyższenie standardów obiektów i wyposażenia medycznego. Szkoda tylko, że w tych działaniach całkowicie pominięto wschodnią część regionu. Systematycznie wspierano działania związane z organizacją ratownictwa medycznego. W roku 2006 funkcjonowało 11 szpitalnych oddziałów ratunkowych. Ełcką cześć regionu reprezentują tu szpitale w Giżycku, w Ełku (wojskowy), w Piszu i w Mrągowie. Zabezpiecza to potrzeby mieszkańców naszego województwa. W Olsztynie funkcjonuje śmigłowiec ratunkowy, drugi ma stacjonować w Ełku. W mazurskiej części regionu (Giżycko, Węgorzewo, Mikołajki) funkcjonują trzy karetki wodne. Liczba łóżek w szpitalach ogólnych systematycznie spada od roku 1999 i osiągnęła w 2006 roku 41,6 na 10 tysięcy mieszkańców. Rośnie natomiast liczba lekarzy na tysiąc mieszkańców (w 2006 roku wyniosła 1,62). Wskaźnik umieralności niemowląt jest w naszym regionie jest jednym z najniższych w kraju i wynosił w 2006 roku 5 na tysiąc urodzeń. Przeciętna długość życia w naszym województwie systematycznie rośnie i wynosiła w roku 2006 dla kobiet 79,5 roku a dla mężczyzn 70,1 lat. Te zmiany zostały osiągnięte dzięki profilaktyce, aktywnemu wypoczynkowi i zmianom złych nawyków żywieniowych. Główne przyczyny przedwczesnych zgonów to choroby układu krążenia i nowotwory. Należy dalej dążyć do poprawy stanu zdrowia ludności. Można to osiągnąć zmniejszając kolejki do badań diagnostycznych, zwiększyć działania profilaktyczne i umożliwić kształcenie kadry medycznej na terenie województwa. Poprawia się wyposażenie w sprzęt i środki transportu w jednostkach policji i straży pożarnej. W policji systematycznie rośnie liczba radiotelefonów i komputerów. Straż pożarna otrzymuje nowoczesne wozy gaśnicze i inne wyposażenie. Poprawia się też stan techniczny środków będących na stanie jednostek ochotniczych straży pożarnych. Budowana jest nowoczesna sieć zintegrowanego ratownictwa medycznego i technicznego oraz centra działań kryzysowych i rozpoznawania zagrożeń. Tworzone są zespoły ratownictwa lotniczego. Rozwijane są programy zapobiegania przestępczości i zjawiskom patologii społecznej. Wykrywalność przestępstw w regionie jest dużo wyższa (66,4 %) niż w kraju (56,2 %). Poprawia się w naszym regionie dostępność poradnictwa społecznego, wsparcie otrzymują osoby bezrobotne i niepełnosprawne.

Podsumowanie i wnioski

W opisywanym okresie w naszym regionie:

• Ożywiła się działalność inwestycyjna.
• Rosło zatrudnienie na rynku pracy.
• Wzrosły wynagrodzenia.
• Niekorzystne pozostały wskaźniki (w stosunku do Unii Europejskiej i kraju) takie jak: produkt krajowy brutto, stopa bezrobocia, infrastruktura transportowa, sytuacja mieszkaniowa, niski poziom przedsiębiorczości, nakłady na inwestycje i badania naukowe.
• Następuje proces starzenia się społeczeństwa.
• Utrzymuje się relatywnie słabe uprzemysłowienie.
• Poprawia się dbałość o środowisko naturalne.